02
ноябрь
2021
Ыбырай Алтынсаринге 180 жыл
1841 жылы 2 қарашада атақты би Балғожы Жаңбыршынның немересі Ыбырай дүниеге келді. Ыбырай әкесінен өте ерте, үш жасында айырылғандықтан, баланың тағдырында атасы үлкен рөл атқарды.
Балғожа би болған соң немересін ағартушы, мәдениетті адам болғанын қалады. Ол жастайынан кішкентай балаға білім алудың маңыздылығын ұдайы түсіндіріп отырды.
1850 жылы Орынбор қаласында Ыбырай Алтынсарин оқыған дала ақсүйектерінің балаларына арналған мектеп ашылды.
Бала оқып, үйден жырақта тұрғандықтан, атасы мен немересі жиі хат алысатын. Олар әдетте өлеңмен хат жазатын.
Міне, Ыбырай атаның хатындағы жолдар:
«Сен жалықтырып, үйге асығасың.
Жақсы оқы, қайғы өтеді
Сауатты бол – бізге тірек боласың,
Бізге, ақ шашты қарттар күн батқанға бара жатыр.
Алтынсарин мектепті бітіргеннен кейін аудармашы болып жұмыс істеді, бірақ туған халқына мүмкіндігінше көп пайда әкелуді армандаған ол өзінің мамандығын көрген педагогикалық қызметпен айналысуды армандады.
Ыбырай Алтынсарин 1865 жылы ғана мұғалім бола алды: Орынбор балалары үшін жаңа мектеп ашты. Жергілікті халықтан қаржы жинап, мектеп ғимаратының құрылысын бастады. Көп ұзамай аяқталды. Бұл ғимарат біздің заманымызға дейін сақталған.
Алтынсарин қазақ балалары, орыс көшіп келгендердің балалары үшін мектептер, қыздар мектебін ашты. Бұл мектептерде балалар орыс және қазақ тілдерін, математика, география, тарих және басқа да ғылымдарды оқыды.
Алтынсарин әзірлеген мектептегі білім беру жүйесінде мұғалімнің тұлғасы мен адамгершілік қасиеті басты орынға ие болды. Ол мұғалімнің қызметі «қызмет емес, Құдай берген мамандық» деп жазды. Кез келген уақытта шүберек киген мұғалімдер болды. Ол үшін ешнәрсе талап етпей, өз жалынын басқа адамдарға бере алатын биік жан болуы керек. Қазақ ауылындағы ұстазды білім ошағы, әр істе үлгі етіп көрсетті. Ол мұғалімдерді тым теориялық оқытуды жалғастырмай, оқушының бейімділігі мен үлгеріміне қарай оқытуға шақырды.
1889 жылы 48 жасында қазақ халқының ұлы ағартушысы дүниеден өтті. Биыл Ыбырай Алтынсарин 180 жасқа толар еді.
2 ноября 1841 года у известного бия Балгожи Жанбурчина родился внук Ибрай. Дед сыграл в судьбе мальчика главную роль, так как отца Ибырай лишился очень рано, в три года.
Будучи бием, Балгожа хотел, чтобы и внук стал просвещённым и культурным человеком. С ранних лет он постоянно объяснял маленькому мальчику важность получения образования.
В 1850 году в городе Оренбурге открылась школа для детей степной аристократии, где обучался Ибрай Алтынсарин.
Так как мальчик учился и жил далеко от дома, дед с внуком часто переписывались. Письма они обычно писали в стихах.
Вот строки из одного письма деда Ибраю:
«Ты, наверно, скучаешь и рвёшься домой.
Поприлежней учись, грусть пройдёт стороной
Станешь грамотным – будешь опорою нам,
Нам, к закату идущим седым старикам.»
После окончания школы Алтынсарин работал переводчиком, но, охваченный высоким стремлением принести как можно больше пользы родному народу, он мечтал заниматься педагогической работой, в которой видел своё призвание.
Стать педагогом Ибраю Алтынсарину удалось лишь в 1865 году: он открыл новую школу для оренбургских детей. Собрав у местного населения средства, он приступил к строительству школьного помещения. Вскоре оно было закончено. Это здание сохранилось до нашего времени.
Алтынсарин открыл школы для казахских ребятишек, детей русских переселенцев, школу для девочек. В этих школах дети обучались русскому и казахскому языкам, математике, географии, истории и другим наукам.
В системе школьного образования, разработанной Алтынсариным, главное место отводилось личности и моральному облику учителя. Он писал, что учительская должность «не служба, а Богом данное призвание. Во все времена ходили учителя в рубище. Высокую душу для этого следует иметь, способную отдать свою пламень другим людям, ничего не требуя взамен». Учителя в казахском ауле он представлял центром воспитания и примером во всём. Он призывал учителей не держаться слишком теоретического обучения, а преподавать согласно склонностям и успехам ученика.
В 1889 году в возрасте 48 лет великий просветитель казахского народа ушёл из жизни. В этом году Ибраю Алтынсарину исполнилось бы 180 лет.
Балғожа би болған соң немересін ағартушы, мәдениетті адам болғанын қалады. Ол жастайынан кішкентай балаға білім алудың маңыздылығын ұдайы түсіндіріп отырды.
1850 жылы Орынбор қаласында Ыбырай Алтынсарин оқыған дала ақсүйектерінің балаларына арналған мектеп ашылды.
Бала оқып, үйден жырақта тұрғандықтан, атасы мен немересі жиі хат алысатын. Олар әдетте өлеңмен хат жазатын.
Міне, Ыбырай атаның хатындағы жолдар:
«Сен жалықтырып, үйге асығасың.
Жақсы оқы, қайғы өтеді
Сауатты бол – бізге тірек боласың,
Бізге, ақ шашты қарттар күн батқанға бара жатыр.
Алтынсарин мектепті бітіргеннен кейін аудармашы болып жұмыс істеді, бірақ туған халқына мүмкіндігінше көп пайда әкелуді армандаған ол өзінің мамандығын көрген педагогикалық қызметпен айналысуды армандады.
Ыбырай Алтынсарин 1865 жылы ғана мұғалім бола алды: Орынбор балалары үшін жаңа мектеп ашты. Жергілікті халықтан қаржы жинап, мектеп ғимаратының құрылысын бастады. Көп ұзамай аяқталды. Бұл ғимарат біздің заманымызға дейін сақталған.
Алтынсарин қазақ балалары, орыс көшіп келгендердің балалары үшін мектептер, қыздар мектебін ашты. Бұл мектептерде балалар орыс және қазақ тілдерін, математика, география, тарих және басқа да ғылымдарды оқыды.
Алтынсарин әзірлеген мектептегі білім беру жүйесінде мұғалімнің тұлғасы мен адамгершілік қасиеті басты орынға ие болды. Ол мұғалімнің қызметі «қызмет емес, Құдай берген мамандық» деп жазды. Кез келген уақытта шүберек киген мұғалімдер болды. Ол үшін ешнәрсе талап етпей, өз жалынын басқа адамдарға бере алатын биік жан болуы керек. Қазақ ауылындағы ұстазды білім ошағы, әр істе үлгі етіп көрсетті. Ол мұғалімдерді тым теориялық оқытуды жалғастырмай, оқушының бейімділігі мен үлгеріміне қарай оқытуға шақырды.
1889 жылы 48 жасында қазақ халқының ұлы ағартушысы дүниеден өтті. Биыл Ыбырай Алтынсарин 180 жасқа толар еді.
2 ноября 1841 года у известного бия Балгожи Жанбурчина родился внук Ибрай. Дед сыграл в судьбе мальчика главную роль, так как отца Ибырай лишился очень рано, в три года.
Будучи бием, Балгожа хотел, чтобы и внук стал просвещённым и культурным человеком. С ранних лет он постоянно объяснял маленькому мальчику важность получения образования.
В 1850 году в городе Оренбурге открылась школа для детей степной аристократии, где обучался Ибрай Алтынсарин.
Так как мальчик учился и жил далеко от дома, дед с внуком часто переписывались. Письма они обычно писали в стихах.
Вот строки из одного письма деда Ибраю:
«Ты, наверно, скучаешь и рвёшься домой.
Поприлежней учись, грусть пройдёт стороной
Станешь грамотным – будешь опорою нам,
Нам, к закату идущим седым старикам.»
После окончания школы Алтынсарин работал переводчиком, но, охваченный высоким стремлением принести как можно больше пользы родному народу, он мечтал заниматься педагогической работой, в которой видел своё призвание.
Стать педагогом Ибраю Алтынсарину удалось лишь в 1865 году: он открыл новую школу для оренбургских детей. Собрав у местного населения средства, он приступил к строительству школьного помещения. Вскоре оно было закончено. Это здание сохранилось до нашего времени.
Алтынсарин открыл школы для казахских ребятишек, детей русских переселенцев, школу для девочек. В этих школах дети обучались русскому и казахскому языкам, математике, географии, истории и другим наукам.
В системе школьного образования, разработанной Алтынсариным, главное место отводилось личности и моральному облику учителя. Он писал, что учительская должность «не служба, а Богом данное призвание. Во все времена ходили учителя в рубище. Высокую душу для этого следует иметь, способную отдать свою пламень другим людям, ничего не требуя взамен». Учителя в казахском ауле он представлял центром воспитания и примером во всём. Он призывал учителей не держаться слишком теоретического обучения, а преподавать согласно склонностям и успехам ученика.
В 1889 году в возрасте 48 лет великий просветитель казахского народа ушёл из жизни. В этом году Ибраю Алтынсарину исполнилось бы 180 лет.
